Yeniden Çerçeveleme Sanatı
Bir kişi iflas eder, diğeri sınıfta kalır, bir başkası eşinden ayrılır ya da işinden atılır… Peki, her bir kişinin bu durumlara verdiği tepki neden aynı değildir? Kimi insanlar bu durumlar karşısında derin bir çöküntü yaşarken, kimileri “Ne yapabilirim, neyi değiştirebilirim ya da buradan ne öğrendim?” diye kendine sorar. İnsanların tepkilerini farklı kılan nedir? Neden bir kişi için yaşanan durum başarısızlıkken, aynı durum bir başkası için bir deneyim haline gelir?
Aslında bebekliğimizden beri neyin ne anlama geldiği ile ilgili sürekli kodlamalar yaparız. Bir bakıma, nasıl düşüneceğimiz ve davranacağımıza dair beynimize yazılımlar yüklenir ve tüm tepkilerimiz bu yazılımlarla ilgili anlamlandırma sürecine bağlı olarak ortaya çıkar. Aynı olay veya durum, yeryüzünde milyonlarca insan tarafından yaşanır ancak insanların olaylara verdiği tepkiler birbirinden farklıdır.
Bu durum, olayların kendi içinde anlam taşımadığını, yani anlamsız olduğunu gösterir. O olaya ya da duruma o anlamı kendi “haritamıza” göre biz veririz. Eğer olaylar kendi içinde anlam taşımıyorsa ve bir olaya anlamı veren bizsek, verdiğimiz anlamı istediğimiz gibi değiştirebilir miyiz? Evet, değiştirebiliriz. Olaylara vereceğimiz anlam, kendi zihin modelimize bağlıdır ve bu süreci yönetmenin birçok yolu vardır.
Bu bakış açısıyla, “iyi-kötü,” “güzel-çirkin” ya da “doğru-yanlış”ın ne olduğuna ilişkin evrensel bir ölçüt yoktur. Bugün sizin için travmatik olan bir durum, bir süre sonra hayatınızda yeni bir değer yaratabilir veya muhteşem bir kaynağa dönüşebilir. İşten çıkarılmanız, sizin gelişiminizi sağlayacak başka fırsatların ve girişimlerin kapısını açabilmeniz için bir fırsata dönüşebilir. Bu, aslında bir anlam verme sürecidir.
Anlam vermenin bilinçli ve amaca dönük olmasının NLP’deki (Sinir Dili Programlaması) karşılığı “yeniden çerçevelemedir”. Bu teknik, yeni bir tepkiye olanak sağlayan yeni bir anlam oluşturmaktır. Yani olaylara biz anlam veririz ve bu anlamlara göre tepkilerimizi ve dolayısıyla da davranışlarımızı oluştururuz. Eğer bu tepki veya davranış amacımıza hizmet etmiyorsa, bize yarar sağlamıyorsa verdiğimiz anlamı fayda sağlayacak şekilde değiştirebiliriz. Kısacası, gelişimimizi engelleyen anlamı sorgulamak ve ona yeniden bir anlam vermektir yeniden çerçeveleme.
Diyelim ki iş yerinde patron bütün önemli işleri size veriyor ve bu durum sizi sinirlendiriyor. Bu duruma nasıl bir anlam verdiniz ki sinirlenme tepkisi ortaya çıktı? Belki “Patron beni kullanıyor” veya “Bütün yükü bana yıkıyor” diye düşündünüz.
Şimdi bu duruma verdiğiniz anlamları planlı bir şekilde değiştirmeye çalışalım. Patronun bütün önemli işleri size vermesi başka ne anlama gelir? Bu duruma başka ne anlam verebilirsiniz? Bir beyin fırtınasından sonra şunları düşünebilirsiniz:
- “Demek ki patron bana güveniyor.”
- “Yaptığım iş konusunda titiz olduğumu biliyor.”
- “Diğer çalışanlara göre bu konuda benim daha iyi sonuçlar alacağıma inanıyor.”
Bu yeni boyutları gördüğünüzde yaşanan durum sizin için bir kaynağa dönüşür.
İşten çıkarılmak, üzücü bir durum gibi algılanabilir. Ancak “Bu durum benim açımdan başka ne anlama gelir?” “Bunun benim için iyi tarafı nedir?” “Ne öğrendim?” “Neyi farklı yapabilirim?” gibi küçük bir zihin egzersizi size yepyeni kaynaklar ve hedefler sunar.
Küçük bir çocuk yemek yerken üzerini kirletiyor, bir kutunun içindekini anlamaya çalışırken yere döküyor ve yeri kirletiyor. Sıradan bir zihin modeli ile baktığınızda ortada bir sorun vardır. Peki, “Çocukların bu davranışının iyi tarafı nedir?” “Bu, ne anlama gelir?” Çocukların bu davranışını yaramazlık olarak yorumlamak yerine, “kirlenmek öğrenmektir” şeklinde yeniden çerçeveleyebilirsiniz. Bu gözle bakıldığında, çocuk aslında çevresini keşfediyor ve öğreniyor.
Başarısızlık Yoktur, Sadece Deneyimler Vardır
Bu yaklaşımla, başarısızlık diye bir şey yoktur, sadece deneyimler vardır. Bir duruma başarısızlık olarak bakarsanız, bu bir sorun halini alır, enerjiniz ve motivasyonunuz düşer. O alanda gelişim gösteremezsiniz. Eğer siz o durumu sonuçlar çıkaracağınız bir deneyim olarak çerçevelerseniz, ortaya seçenekler çıkar. Yaşanandan sonuçlar çıkarabilir, yeni girişimlerde bulunur ve her deneyimle daha emin ve güçlü adımlarla ilerlersiniz.
Başarılı zihinleri farklı yapan, yaşananlara verdikleri anlamı, bilinçli ve amaca dönük, istenen tepkiyi yaratacak şekilde düzenlemeleridir. Aslında yeniden çerçevelemenin belki de bizdeki en güzel karşılığı “Her işte bir hayır vardır” sözüdür. CC Koçluk olarak söylediğimiz ise “Neye inanırsanız onu yaşarsınız.”
Sizi Rahatsız Eden Bir Durumu Yeniden Çerçeveleyin
Son zamanlarda yaşadığınız ve sizi rahatsız eden bir durum belirleyin. Öncelikle bu duruma verdiğiniz anlamı ve yarattığı tepkiyi düşünün. Şimdi, kendinize aşağıdaki soruları sorarak bu durumu ve anlamını yeniden düşünmenizi istiyorum:
- Bu ne anlama geliyor?
- Bu yaşanan benim için başka hangi anlama gelir?
- İyi tarafı nedir, bundan ne kazanabilirim?
- Bu durum benim için nasıl bir kaynak haline gelebilir?
- Yetkin diye düşündüğüm biri bu durumu nasıl farklı anlamlandırırdı?
Aşağıdaki Durumları Yeniden Çerçevelemeyi Deneyin
Yazarak yaparsanız çok daha etkili olacaktır.
- Terk edildim.
- Her gün işe gitmek zorundayım.
- İstemediğim bir okula tayinim çıktı.
- Eşim çok kuralcı.
- İş yerinde hiç arkadaşım yok.
- Çocuğum çok hareketli.
- Kızım çok ısrarcı.
- Son deneme sınavında netlerim düştü.
Yazar: Cuma Ceylan, PCC